Televizyon Haber Yazımında Temel Kurallar

Televizyon Haber Yazımında Temel Kurallar

Televizyon haberi yazımıyla ilgili bazı temel kurallar vardır. Bunlar, basitlik, somutluk ve canlılık.

Basitlik; haber dilinin en vazgeçilmez kuralıdır. Herkesin çaba göstermeden anlayacağı cümleler kurulmalıdır. Yaşayan sözcüklerle yalın cümleler kurmak esastır.

Somutluk; haber dilinin kesin ifadelere dayanması anlamına gelir. Tereddüt izlenimi veren cümleler okurun ilgisini ve güvenini azaltır.

Canlılık; seçilen kelimelere, haberin yapısına, anlatılan olayların özünün yakalanmasına bağlı olduğu kadar, habercinin dili iyi kullanmasına da bağlıdır. Haber üslubunda canlılık, çok haber yazmak kadar, çok haber okumakla ve diğer yazı türleriyle ilgili kültüre sahip olmakla sağlanabilir.

Sıcak haberleri aktaran radyo ve televizyon haberciliğinde kullanılan konuşma dili, haberi karşınızdaki bir insanla konuşuyormuş gibi yazma temeline dayanır. Çünkü yazılan bu haber, bir spiker tarafından sesli olarak okunarak izleyenlere sunulacaktır. “Konuştuğunuz gibi yazın” ya da “yazdıklarınızı sesli olarak okuyun” ilkesine dayanan konuşma tekniğinde, sunucuların izleyenlere “şimdi ne olduğunu duyduğunu ya da gördüğünü aktarması” esastır.

Konuşma diline dayalı olarak oluşturulan televizyon haberlerinde şu kurallara dikkat edilmelidir.

-Basit ve kısa cümlelerle yapılan bu anlatımda, edilgen cümlelerden de yararlanılır.

-Bağlaç kullanımı ve dolaylı anlatım yaygındır.

-Daha az kelimeyle, daha çok bilgi aktarılmaya çalışılır.

- Haberin zamanı olayın oluş zamanına ve oluş biçimine göre dili geçmiş zaman, şimdiki zaman ya da gelecek zaman olarak yazılmalıdır. Tek bir metinde bazen bu üç zaman birlikte kullanılabilir.

- Televizyon haberi ters piramit kuralına uygun yazılmalı, habere ait bilgiler azalan bir önem sırasına göre izleyiciye aktarılmalıdır.

-Televizyon haberi genellemeler üzerine kurulmamalıdır. Haber özel bir durumdan ya da olaydan yola çıkarak hazırlanmalı haberde insani öğelere yer verilmelidir.

-Habere en yeni olayla başlanmalıdır. Habere hikâyeci anlatımla başlanmalı ve haberle ilgili en yeni gelişme haberin hemen başında verilmelidir. -Haberin başlığı kısa ve çarpıcı olmalıdır.

-Uzun sıfatlardan, numara ve rakamlardan, kısaltmalardan kaçınılmalıdır. Kısaltmaların büyük çoğunluğu açık okunacağından haberi oluştururken, mümkün olduğunca kısaltma kullanmamaya dikkat edilmelidir.

-Haberin içinde olay tekrar edilmelidir. Televizyonunu yeni açan bir izleyici, olayın yeri ve isimleri konusunda endişeye düşebilir. Bunun için haberin içinde olayı tekrar etmek yararlıdır.

-Tırnak içinde kullanılan sözler, hiç değiştirilmeden verilmelidir.

-Televizyon haberinde bugün sözcüğünü kullanmaktan olabildiğince kaçınılmalıdır. Zaten, televizyon haberi bugünün haberidir.

-Haber kaynağının adını kullanmak, habere inandırıcılık kazandırır.

-Bir kişinin ölüm haberi verilecekse, kısa bir biyografisi ve topluma katkıları öz olarak verilmelidir.

-Polis ve adliye haberlerinde önemli bir konu da, kişilerin suçlulukları mahkemece kesinleşmedikçe “suçlu” denilemeyeceğidir. Bu tip haberlerde, suçlamalar iddia olarak kaynak gösterilerek ölçülü bir şekilde yazılmalıdır.

Örneğin, “…….’yi öldürdüğü iddia ediliyor.”

-Televizyon haberciliğinde haber kaynağının kimliğinin belirtilmesi, unvanının, görevinin, mesleğinin adıyla, soyadıyla tam olarak verilmesiyle sağlanır. Bunun için önce haber kaynağının unvanı, görevi, mesleği, daha sonra adı ve soyadı yazılır.

Örnek: Unvanı, Adı Soyadı : Cumhurbaşkanı Abdullah Gül

Haber metninin son bölümünde de kaynağın yeniden unvan, adı ve soyadıyla birlikte verilmesi daha doğru olur. Haber kaynağının, hangi alanda görev yaptığının tam ve eksiksiz öğrenilmesi, yeniden kontrol edilmesinde yarar vardır. İsimler kısaltmadan yazılmalıdır. Haber metni yazılırken, haber kaynağının önce görevi/mesleği sonra adı ve soyadı yazılmalıdır.

Örnek: Sinema ve Tiyatro Yönetmeni Elia Kazan, 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer gibi

KJ’de (karakter jeneratörü) televizyon haberinde konuşanın kimliğini belirtmek için yazılan alt yazıda ise önce kaynağın adı soyadı sonra da görevi, mesleği yazılmalıdır.

Örnek: Ahmet Necdet Sezer, 10.Cumhurbaşkanı, şeklinde yazılabilir.

Kaynaklar:

-MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GAZETECİLİK TELEVİZYON HABER YAZIMI, ANKARA 2008
-AKSAN Doğan, Türkçe’nin Gücü, Ankara, 1993.
-AKSOY Ömer Asım, Ana Yazım Kılavuzu, İstanbul,1994
-ASLAN Kemal, Haberim Var, İstanbul, 2003.
- BÜLBÜL Rıdvan, Haberin Anatomisi ve Temel Yaklaşımlar, Ankara,2001.
-CANKURTARAN Dilek, Radyo Televizyon Haberciliği, Ankara,2001.
-DAĞLI Nevzat, Gazete Yayımlama Teknikleri, Ankara,1995.
-DİLEKLEN Taner, Televizyon Haberciliği, İstanbul,2005.
-GİRGİN Atilla, Haber Yazmak, İstanbul,2002.
-GÖKÇE Orhan, İletişim Bilimine Giriş, Ankara,1993.
-GÖKÇE Gürol Televizyon Program Yapımcılığı ve Yönetmenliği, İstanbul ,1997.
-OSKAY Ünsal, iletişimin ABC’si, İstanbul, 1994.
-TULGAR Ayçetin, Haber Tekniği, Ankara,1970.
-UYGUÇ Ünal. Ali GENÇ, Radyo Televizyon Haberciliği, İstanbul, 1998.
-YENGİN Hülya, Ekranın Büyüsü, İstanbul, 1994.
-YÜKSEL Erkan, Halil İbrahim Gürcan, Konya, 2005.